- MΕΛΗ ΚΑΙ ΠΡΟΣΚΕΚΛΗΜΕΝΟΙ. Από το βράδυ της Τετάρτης 17 και κυρίως απ’ την Πέμπτη 18 Μαΐου άρχισαν να καταφθάνουν οι ηγέτες των επτά χωρών μελών του γκρουπ συν της ΕΕ στη Χιροσίμα της Ιαπωνίας για την ετήσια σύνοδό τους (ΗΠΑ, Καναδάς, Ιαπωνία, Ηνωμένο Βασίλειο, Γερμανία, Γαλλία, και Ιταλία, και τέλος η ΕΕ, εκπροσωπούμενη από τον Σαρλ Μισέλ και την Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν).
Η οικοδέσποινα Ιαπωνία προσκάλεσε και επτά ηγέτες αναδυόμενων δυνάμεων του Παγκόσμιου Νότου σε μια προσπάθεια προσέγγισης, με έμφαση στον Ινδοειρηνικό, που την απασχολεί, με τον Φούμιο Κισίντα να υπαινίσσεται «όπως εμείς συντασσόμαστε με τη Δύση για την Ουκρανία, καιρός είναι να μας στηρίξετε κι εσείς στη δική μας περιφέρεια», κι έτσι το ενδιαφέρον την κρίσιμης φετινής συνόδους στράφηκε συνάμα με την ουκρανική κρίση καί στις εξής δύο γεωπολιτικά κοχλάζουσες ζώνες:
(1) στη Νότια Σινική Θάλασσα, απ’ όπου διέρχεται το 1/3 του παγκόσμιου ναυτικού εμπορίου και εκκρεμεί η έριδα της Κίνας (ΛΔΚ) με άλλα οκτώ παράκτια κράτη για την οριοθέτηση ΑΟΖ, διότι η ΛΔΚ διεκδικεί το 90% της θαλάσσιας αυτής περιοχής κόντρα στην UNCLOS 1982, και
(2) στον αχανή Ινδοειρηνικό, βλ. Trilateral Partnership for the Indopacific και Economic Security Dialogue, μεταξύ ΗΠΑ, Ιαπωνίας, Νότιας Κορέας, και Indo-Pacific Economic Framework for Prosperity (IPEF, ΗΠΑ, Αυστραλία, Βιετνάμ, Ιαπωνία, Ινδία, Ινδονησία, Μαλαισία, Μπρουνέι Νταρουσαλάμ, Νέα Ζηλανδία, Νότια Κορέα, Σιγκαπούρη, Ταϊλάνδη, Φιλιππίνες, Φίτζι).
Οι επτά έξτρα προσκεκλημένες χώρες ήσαν:
(1) η Ινδία, βλ. Quadrilateral Security Dialogue ΗΠΑ, Ινδίας, Αυστραλίας, Ιαπωνίας (QSD, ή γνωστότερη ως Quad), BRICS (Βραζιλία, Ρωσία, Ινδία, Κίνα, Νότια Αφρική), και ΙPEF,
(2) η Αυστραλία, βλ. AUKUS, Quad, IPEF
(3) η Νότια Κορέα, βλ. Trilateral, IPEF
(4) Ινδονησία, βλ. IPEF, Association of Southeast Asian Nations (ASEAN)
(5) Βιετνάμ, βλ. IPEF, ASEAN
(6) η Βραζιλία, βλ. BRICS, και την πρόσφατη επίσκεψη του Προέδρου Λούλα ντα Σίλβα στον Πεκίνο
(7) οι Κομόρες Νήσοι, εκ μέρος της Αφρικανικής Ένωσης, αλλά μετέχουν καί στον Αραβικό Σύνδεσμο, και τέλος
(8) τα Νησιά Κουκ, εκ μέρους του Pacific Islands Forum, καθώς τα μικρά νησιωτικά κράτη του Ειρηνικού αναδεικνύονται σε νέο πεδίο ανταγωνισμού μεταξύ Δύσης (ΗΠΑ, Γαλλίας, Βρετανίας, Αυστραλίας, Νέας Ζηλανδίας, Ιαπωνίας) και ΛΔΚ, έπειτα από τη συμφωνία που υπέγραψε το Πεκίνο για ναυτικές, αεροπορικές, και πυραυλικές βάσεις στη Νησιά του Σολομώντα (τέλη Μαρτίου, 19 Απριλίου 2022).
1.1 ΤΟ «ΕΝΙΑΙΟ ΜΕΤΩΠΟ» ΤΟΥ ΦΟΥΜΙΟ ΚΙΣΙΝΤΑ. Ο Ιάπωνας πρωθυπουργός είχε δηλώσει τις παραμονές της Συνόδου πως θα επιθυμούσε στα πορίσματά της ν’ αποτυπωθεί η εικόνα ενός «ενιαίου μετώπου» απέναντι στην επιθετικότητα της Κίνας και της Ρωσίας. Εντούτοις, προσέχει κανείς πως απ’ τους επτά επιπλέον προσκεκλημένους ορισμένοι διατηρούν στρατηγικές ή συμβατικές συνεργασίες με τη Ρωσία και την ΛΔΚ, πράγμα που θα πρέπει να γέννησε άβολες περιστάσεις κατά τις συνομιλίες και θολές τοποθετήσεις εκ μέρους των προσκεκλημένων.
Στις εισαγωγικές του δηλώσεις στον Τύπο, ο Κισίντα ζήτησε να υπάρξει «ειλικρινής και στρατηγικός διάλογος» σε ζητήματα όπως η κλιματική κρίση και ο πόλεμος στην Ουκρανία. Χαρακτήρισε τους G7 ως «ένα σώμα που μοιράζεται κοινές θεμελιώδεις αξίες, οφείλει να ανταποκρίνεται αποτελεσματικά στα σοβαρά προβλήματα της διεθνούς κοινότητας, και να ηγείται του κόσμου μας.» Ερωτηθείς, χαρακτήρισε «πυλώνες» αυτής της κοσμοθεώρησης:
(1) την ελεύθερη και ανοιχτή διεθνή τάξη που εδράζεται πάνω στην ισχύ του νόμου (αντηχώντας εδώ τη γλώσσα του State Department), και
(2) την ενίσχυση της συνεννόησης των διεθνών εταίρων και πέραν των G7. Αυτό είναι καινούργιο, και συγκεφαλαιώνει τις εξωστρεφείς αντιλήψεις του Ιάπωνα πρωθυπουργού.
Τη διεύρυνση πέραν των επτά πλουσιότερων χωρών του κόσμου φαίνεται πως επιβάλλει, κατά τον Κισίντα, και η οικονομική πραγματικότητα: ενώ τη δεκαετία του 1990 οι G7 αντιπροσώπευαν περίπου το μισό ΑΕΠ του πλανήτη, σήμερα αυτό το ποσοστό έχει πέσει κοντά στο 30%. Επομένως, απαιτείται διεύρυνση για την ενίσχυση του γεωπολιτικού αποτυπώματος του σώματος των Επτά.
Ο Φούμιο Κισίντα φαίνεται πως επιδιώκει για την Ιαπωνία και για τον ίδιο μια θέση όχι μονάχα στον κλειστό πυρήνα των G7, αλλά να δοκιμάσει τα εφικτά περιθώρια για έναν ευρύτερο συνασπισμό των προθύμων από τον Παγκόσμιο Νότο. Σε τούτο δεν πρωτοπορεί, αφού καθώς έχουμε συζητήσει με τον Γιάννη Χαραλαμπίδη στις ραδιοφωνικές Αναλύσεις στο Radio Me 88,4 του Ηρακλείου στο παρελθόν, τέτοιες συνεργασίες επιχειρεί καί η Ουάσιγκτον να οικοδομήσει από το 2021 κι εξής στην Αφρική, τη Λατινική Αμερική, τη ΝΑ Ασία, και τον Ινδοειρηνικό, με πλήθος από συνόδους, fora, και με Στρατηγικούς Διαλόγους, που καταλήγουν σε συμφωνίες.
Πράγματι, όπως φανερώνει η ασυνήθιστη για τα ιαπωνικά δεδομένα διπλωματική του κινητικότητα αυτούς τους δεκαοκτώ μήνες της πρωθυπουργίας του, με δεκαέξι διεθνείς επισκέψεις σε Ινδία, Αφρική, ΝΑ Ασία, ακόμα και στην εμπόλεμη Ουκρανία, ο Κισίντα δεν φείδεται χρόνου και κόπου για τη ζωηρή επιδίωξη της στοχοθεσίας του. Μέρος αυτής είναι το Τόκυο να ανταγωνιστεί σε διαμόρφωση εταιρικών σχέσεων το δίπολο Πεκίνου-Μόσχας, που χρησιμοποιεί ένα μίγμα διαφθοράς και ωμής ισχύος για να παγιδεύσει τους συνομιλητές του στην αποδοχή προτάσεων που δεν μπορούν ν’ αρνηθούν.
Καθώς ρίχνεται σ’ αυτήν την προσπάθεια, με απώτερο στόχο του την εξωστρεφή αναζωογόνηση της ιαπωνικής οικονομίας, θα ήταν πλάνη να νομίσουμε πως ο Κισίντα αγνοεί το σύνθετο πολιτικο-οικονομικό πλέγμα σινορωσικών εξαρτήσεων πολλών απ’ όσους προσκάλεσε πέραν των G7 στη Σύνοδο, όμως οφείλουμε να παραδειγματιστούμε απ’ το εξής, τόσο οι πολιτικοί μας ηγέτες όσο και εμείς που παρακολουθούμε και αναλύουμε: το γεγονός ότι μια προσπάθεια εκκινεί από σημείο αντιξοότητας και δυσκολίας δεν αποθαρρύνει τους ηγέτες που διαθέτουν όραμα ή επίγνωση της ανάγκης. Τέτοιος είναι, λογουχάρη, στη Σαουδική Αραβία ο Πρίγκιπας Διάδοχος Μοχάμεντ μπιν Σάλμαν, καθώς εξέτασα στο άρθρο μου για τη Σύνοδο του Αραβικού Συνδέσμου, που επέτυχε ήδη τρεις εξομαλύνσεις και επεξεργάζεται άλλη μία, οι οποίες παλαιότερα θεωρούνταν αδιανόητες. Παρόμοια και ο Κισίντα το παλεύει.
Για παράδειγμα, το «ενιαίο μέτωπο» που επιχειρεί να συγκροτήσει ο Ιάπωνας πρωθυπουργός έναντι της Κίνας και της Ρωσίας με πυλώνες του τις κυρώσεις σε ενέργεια και εξαγωγές θα προσκρούσει, εάν ο ίδιος και οι εταίροι του στους G7 δεν προσφέρουν επωφελείς και βιώσιμες εναλλακτικές, πάνω σε τοίχους άρνησης από χώρες όπως η Ινδία, η οποία έχει δεκαπλασιάσει τις εισαγωγές ρωσικού αργού πετρελαίου μέσα στο 2022.
Διατηρώντας ιστορικές σχέσεις με τον ρωσικό κόσμο, η Ινδία του Ναρέντρα Μόντι έχει αρνηθεί να συμμετάσχει στις κυρώσεις και να καταδικάσει τη ρωσική εισβολή και κατοχή του ουκρανικού χώρου, την καταπάτηση των αρχών της εδαφικής ακεραιότητας και της εθνικής ανεξαρτησίας των κρατών, με τον Ινδό Υπ. Εξ. Σουμπραχμανυάμ Τζαϊσανκάρ να υπεκφεύγει κάθε φορά που ερωτάται παραινώντας να καθίσουν να τα βρουν το θύμα και ο θύτης με διάλογο, παραγνωρίζοντας τα ρωσικά πυραυλικά μπαράζ κάθε νύχτα, ενώ κλείνει τις τοποθετήσεις του λέγοντας πως εμείς ήμασταν κάποτε αποικία, και μας ενδιαφέρει σήμερα η ανάπτυξή μας, δεν είναι δυνατόν να μονοπωλεί τη συζήτηση μονάχα η Ουκρανία και η εμμονή των Δυτικών μ’ αυτήν.
Όπως έγινε γνωστό στο τέλος Μαρτίου 2023, η Ρωσία αύξησε τις εξαγωγές αργού πετρελαίου της στην Ινδία κατά 2.200% το 2022, πάντοτε σε εκπτωτικές τιμές, με το Νέο Δελχί να υπεραμύνεται όταν δέχεται κριτική, πως είναι μια αναπτυσσόμενη οικονομία που δεν έχει την πολυτέλεια για ακριβές προμήθειες καυσίμων, οπότε αρπάζει τις ευκαιρίες όταν τις συναντά και του προσφέρονται.
Μαζί με την Ινδία, και άλλες χώρες του αναδυόμενου Παγκόσμιου Νότου δεν θ’ άντεχαν ακριβά καύσιμα και, πολύ κρισιμότερα, διακοπή των εισαγωγών τροφίμων από τη Μαύρη Θάλασσα. Οι εξοντωτικές για τον Παγκόσμιο Νότο ανατιμήσεις σ’ αυτές τις δύο κατηγορίες αγαθών εμφανίζουν φαυλοκυκλική εξάρτηση απ’ την εξέλιξη του πολέμου στην Ουκρανία, ο οποίος όμως με τη σειρά του παρατείνεται, όσο ο Παγκόσμιος Νότος εξακολουθεί να τροφοδοτεί με χρήμα τη Ρωσία για τα καύσιμα και τα τρόφιμα και λιπάσματα που τους παρέχει.
Μία άλλη τυπική περίπτωση, αυτή τη φορά στη ΝΑ Ασία είναι το Βιετνάμ, που τον περασμένο μήνα είχε επαφές με την Τσεχία για τη σύναψη εξοπλιστικών συμβάσεων, προκειμένου ν’ αρχίσει να προμηθεύεται δυτικής τεχνολογίας όπλα και πυρομαχικά. Το συνδέουν στενοί ιστορικοί δεσμοί με τη Μόσχα. Το οπλοστάσιό του είναι κατά 60% σοβιετικό και ρωσικό, ενώ η γεωργία του εξαρτάται από τεράστιες εισαγωγές λιπασμάτων, τα οποία οι καλλιεργητές κατά κανόνα διαχειρίζονται καταχρηστικά, εισάγοντας το 10+% απ’ τη Ρωσία. Παρόμοια, το πολλαπλώς εμπερίστατο σήμερα Πακιστάν και η Ινδονησία, η πιο πυκνοκατοικημένη και πολυπληθέστερη στον κόσμο μουσουλανική χώρα, εισάγουν τα όπλα και τα τρόφιμα τους σε σημαντικό βαθμό απ’ τη Ρωσία. Το παράδειγμά τους το συναντούμε και σε πολλές αφρικανικές χώρες, όπου εκεί έχει σημαντική παρουσία η ρωσική μισθοφορική εταιρεία Βάγκνερ του Σεργκέι Πριγκόζιν.
Τέτοιες χώρες είναι μάλλον αδύνατον στην παρούσα, προϋφεσιακή φάση του κόσμου μας να συνταχθούν με τη Δύση επιβάλλοντας κυρώσεις στη Ρωσία ή την Κίνα, με την οποία πολλές εξ αυτών δεσμεύονται σε ποικίλες εμπορικές, αναπτυξιακές, οικονομικές συμφωνίες. Εκτός αυτού, συχνά ακούμε να διαμαρτύρονται πως η Δύση παραβλέπει αλαζονικά τις δικές τους κρίσεις πολέμου, πόρων, επιβίωσης, και φυσικά πως κατά την πανδημία απορρόφησε τα εμβόλια κατά προτεραιότητα για το δικό της όφελος, αδιαφορώντας για τον Παγκόσμιο Νότο.
Μεταπανδημικά, έχουμε δει την αμερικανική διείσδυση στην Αφρική, τόσο στη Σύνοδο ΗΠΑ-Αφρικής του Δεκεμβρίου 2022 στην Ουάσιγκτον όσο και στις περιφερειακές συνόδους που την ακολούθησαν, να εκφράζει μια μεταβολή σ’ αυτήν τη συμπεριφορά, με τον Τόνι Μπλίνκεν να λέει πως στο εξής οι ΗΠΑ επιθυμούν να εμπλέκονται σε ειλικρινή διάλογο, ν’ ακούουν προσεκτικά, και να εισακούουν εταιρικά τις φωνές των λαών της Αφρικής που είναι πρόθυμοι να συνεργαστούν με τις ΗΠΑ. Κεντρικά προβλήματα της Αφρικής είναι οι πολυετείς ξηρασίες, κυρίως στο ανατολικό τμήμα της ηπείρου, η εξαφάνιση των καλλιεργειών λόγω της εξάντλησης του εδάφους και της διάβρωσης, η προσφυγιά, οι κρίσεις ασφάλειας λόγω της δράσης πολεμάρχων και αποσχιστικών κινημάτων, ακόμα του Daesh και των μισθοφορικών οργανώσεων που έχουν κυριέψει ορυχεία και άλλες πλουτοπαραγωγικές πηγές ως αμοιβή για τις υπηρεσίες τους σε τυράννους και διεφθαρμένους κυβερνήτες, και η υπερχρέωση στην Κίνα, που τις οδηγεί σε οικονομική δουλεία και καθεστώς αποικίας επαχθούς και παράνομου χρέους. Σ’ αυτά ήρθαν και προστέθηκαν η επιβράδυνση της παγκόσμιας οικονομίας, η πληθωριστική κρίση, η διατάραξη της τροφοδοτικής αλυσίδας, και η κρίση στο παγκόσμιο πρόγραμμα για την καταπολέμηση της πείνας.
Μέσα στις στοχοθεσίες του Κισίντα εγγράφεται και η υπόθεση της Ταϊβάν, για πολλούς λόγους καθαρά ιαπωνικών συμφερόντων όσο και συμφερόντων της ευρύτερης ζώνης, αφού μια δυσμενής για την Ταϊπέι έκβαση της κρίσης με την ΛΔΚ θα επηρεάσει πολλαπλασίως δυσμενέστερα τους συσχετισμούς ισχύος στη ζώνη υπέρ του Πεκίνου, και η Ιαπωνία θα βρεθεί απομονωμένη με αναξιόπιστους ομοιοπαθείς, όπως την Κορέα, με την οποία τώρα οικοδομείται μια κάπως καλύτερη σχέση, και τις παράκτιες μα πολύ ασθενέστερες και ασταθείς χώρες της ΝΑ Ασίας.
Εάν οι εξαρτήσεις του Παγκόσμιου Νότου από την Ρωσία, μια χώρα με μικρότερο ΑΕΠ απ’ την Πολιτεία του Τέξας συνιστούν πρόκληση για τα σχέδια του Φούμιο Κισίντα, οι εξαρτήσεις του από τη δεύτερη οικονομία του πλανήτη, την Κίνα, απαιτούν πολυεπίπεδη διαχείριση, γιατί η ΛΔΚ συνιστά κεντρικό πυλώνα της παγκόσμιας τροφοδοτικής αλυσίδας.
Επιπλέον, ο γεωπολιτικός βρυχηθμός του κινεζικού δράκου ακούγεται ηχηρά και παράγει ισχύ στη ζώνη, διότι δεν αλλάζει κάθε τόσο η πολιτική του Πεκίνου, μιας και κυβερνά ο ισόβιος πλέον Πρόεδρος Σι, και ποιος λησμονεί άραγε τις αλλοπρόσαλλες λεξοσαλάτες του δημαγωγού Ντόναλντ Τραμπ για την Ταϊβάν, όταν έλεγε πως θα ελαττώσει την αμυντική κάλυψη της νήσου από τις ΗΠΑ, κι αυτό προκειμένου να εξασφαλίσει ευνοϊκό περιβάλλον στη ΛΔΚ για τις επιχειρήσεις του ομίλου του και της κόρης του, Ιβάνκας;
Οι κυβερνήσεις της ΝΑ Ασίας παρακολουθούν την περιστροφική πόρτα του Οβάλ Γραφείου και τις μεταβολές στις αμερικανικές τοποθετήσεις ανά τετραετία με αυξανόμενη ανησυχία και επιφύλαξη από την εποχή της άβουλης Προεδρίας Ομπάμα, που επέτρεψε άνευ αντίδρασης την οικοδόμηση έξι τεχνητών νησιών στη Νότια Σινική Θάλασσα και τον εξοπλισμό τους με κινεζικές ναυτικές, αεροπορικές, και πυραυλικές βάσεις, στην εποχή της ξέφρενης δημαγωγίας της Προεδρίας Τραμπ, και κατόπιν στη δυναμική επιστροφή των ΗΠΑ στη ζώνη επί Τζο Μπάιντεν, η οποία όμως απομένει ν’ αποδείξει μέχρι πού προτίθεται να φτάσει ανταγωνιζόμενη την ΛΔΚ, η οποία μετέρχεται πολύ επιθετικότερες τακτικές πλέον για την εγκατάσταση και την προβολή της ισχύος της.
Και δεν είναι μονάχα η Ουάσιγκτον. Όταν ο Τραμπ είχε κορυφώσει τη ρητορική του έριδα με τον Κιμ Γιονγκ Ουν, περιγελώντας τον ως «rocket man», ο ασπόνδυλος λακές του στη Γερουσία, Γερ. Λίντσεϊ Γκρέιαμ—που ντρόπιασε την πολυδεκαετή φιλία του με τον εκλιπόντα Γερ. Τζων ΜακΚέιν καί τον ίδιο τον Τζο Μπάιντεν, γλείφοντας τον Τραμπ—είχε δηλώσει το αχαρακτήριστο για κάποιον της δικής του εμπειρίας «και να πεθάνουν χιλιάδες εκεί [ενν. στην Κορεατική Χερσόνησο], θα έχουν πεθάνει μακριά από μας», κάτι που μας θυμίζει τα δικά μας για την Κύπρο που «κείται μακράν», αλλά να που ήρθε ο Εμανουέλ Μακρόν, κόντρα στις αντίθετες δηλώσεις Φον ντερ Λάιεν και Αναλένας Μπέρμποκ, και είπε πως η Ευρώπη δεν πρέπει να εμπλακεί σε κρίσεις που δεν είναι δικές μας, υπονομεύοντας όχι μονάχα τη δυτική και μάλιστα την αμερικανική υποστήριξη και τις εγγυήσεις προς την Ταϊπέι, αλλά καί τον αγώνα της Δύσης να πείσει τον Παγκόσμιο Νότο να εμπλακεί στο πλευρό μας για τις δικές μας έριδες, εν προκειμένω την Ουκρανία.
Η εξωφρενική δήλωση Μακρόν έγινε μετά το τριήμερο ταξίδι του στο Πεκίνο, όπου έτυχε υπερπολυτελούς υποδοχής και έκλεισε πάνω από τριάντα συμφωνίες με την Κίνα υπέρ γαλλικών επιχειρήσεων και ομίλων. Τ’ απόνερα των δηλώσεων αυτών συζητούνται μέχρι σήμερα, με τον Μπάιντεν και τον Κισίντα να επιχειρούν να μαζέψουν τ’ ασυμμάζευτα στο ανακοινωθέν της Συνόδου—που εκδόθηκε το πρωί του Σαββάτου 20 Μαΐου, κι όχι στο τέλος της Συνόδου, την Κυριακή 21 Μαΐου.
Για την ανατροπή της πολιτικής Τραμπ στη ζώνη του Ινδοειρηνικού και της Νότιας Σινικής Θάλασσας, η Κυβέρνηση Μπάιντεν έχει προβεί εμπράκτως σε σειρά διπλωματικών και στρατιωτικών κινήσεων με τους συμμάχους της στην περιοχή (Ιαπωνία, Φιλιππίνες, Νότια Κορέα, και Αυστραλία), υπογράφοντας δε πλήθος συμφωνιών ολοκληρωμένων σχέσεων σε πολλά πεδία μαζί τους και με άλλους, ελάσσονες παράγοντες της ζώνης, τεκμηριώνοντας έτσι τον βαθμό δέσμευσης των ΗΠΑ και εμπλοκής των συμφερόντων τους με τα δικά τους.
Κεντρικό θέμα στους σχεδιασμούς του Φούμιο Κισίντα, στο οποίο συμπλέει με την Ουάσιγκτον, είναι ο εκτός κανόνων πλέον ανταγωνισμός με το Πεκίνο, που μετέρχεται μεθόδους αθέμιτου, οικονομικού καταναγκασμού (coer
cion) προς τους ελάσσονες εταίρους της ζώνης και παραπέρα, ακόμα και μέχρι την αντίπερα όχθη του Ειρηνικού, ειδικά στη Λατινική Αμερική, αλλά καί έναντι της ΕΕ. Ενδεικτικά να υπενθυμίσω τις κυρώσεις της Κίνας προς τη Λιθουανία και εμμέσως προς την ΕΕ, τους περιορισμούς τις εισαγωγές από την Αυστραλία (2019 κ.εξ.), και τις κυρώσεις σε βάρος Νοτιοκορεατικών επιχειρήσεων (2017), ενώ δεν έχει γλιτώσει μήτε και η ίδια η Ιαπωνία, την οποία αντιμάχεται σε κάθε πεδίο, μερμνώντας συνηθέστερα, όπως κάνει και ενάντια της Ταϊβάν, να ζητεί πιεστικά απ’ τους εταίρους της να περιορίσουν τις σχέσεις τους με το Τόκυο
Το «ενιαίο μέτωπο» που επιδιώκει ο Κισίντα απέναντι στην κινεζική και ρωσική επιθετικότητα απαιτεί κάτι παραπάνω από ρητορισμούς στα συμπεράσματα της Συνόδου, αλλά συγκεκριμένα, εφικτά μέτρα στα πεδία της ενέργειας (πετρέλαιο και φυσικό αέριο) και της επενδυτικής διείσδυσης της Δύσης που θα εκτοπίσει την κινεζική, και μάλιστα μέτρα που δεν θα παροξύνουν τα πράγματα, διότι το πρόβλημα είναι πως τόσο για την Ιαπωνία όσο και την ΕΕ η ΛΔΚ αποτελεί κρίσιμο εμπορικό εταίρο, που όπως δήλωσε το Ευρωκοινοβούλιο η Ούρσουλα φον ντε Λάιεν μια εβδομάδα πριν το ταξίδι της στο Πεκίνο, δεν μπορούμε ν’ απεμπλακούμε απ’ τη σχέση μας μαζί της.
Ακόμα μικρότερα είναι τα περιθώρια περιορισμού της κινεζικής επιρροής στη Λατινική Αμερική και την Αφρική, διά του «ενιαίου μετώπου» που επιθυμεί να χτίσει ο Κισίντα. Στην τελευταία, η ΛΔΚ διαθέτει εμπεδωμένο πλέγμα λεόντειων συμφωνιών με όλες τις χώρες της ηπείρου πλην του βασιλείου της Εσγουατίνι (τ. Σουαζιλάνδη), ενώ, απ’ την άλλη, το αθροιστικό ΑΕΠ της Λατινικής Αμερικής εξαρτάται κατά 9-10% από τις μπίζνες με την Κίνα. Ακόμα, χώρες του Παγκόσμιου Νότου, όπως η προσφάτως πτωχεύσασα Σρι Λάνκα στον Ινδικό, και η Ζάμπια, ο Νίγηρας, η Γκάνα, και η Αγκόλα στην Αφρική είναι υπερχρεωμένες στο Πεκίνο σε βαθμό χρεοκοπίας, και αδυνατώντας ν’ αποπληρώσουν τον δανεισμό τους, υποχρεώνονται σε παραχωρήσεις κρίσιμων υποδομών, αχανών εκτάσεων γης, ορυχείων, και άλλων πηγών πλούτου, τακτικές που οι ΗΠΑ έχουν περιγράψει ως κινεζικές «παγίδες χρέους».
Περνώντας στα Νησιά Κουκ, ο Ειρηνικός και τα ευάλωτα στην κλιματική κρίση νησιωτικά του κρατίδια με τους ισχνούς πληθυσμούς, και τις συχνές περιβαλλοντικές καταστροφές από τυφώνες και την άνοδο της στάθμης της θάλασσας, αναδεικνύονται σ’ ένα υδάτινο πεδίο ανταγωνισμού για σπιθαμές γης που η ΛΔΚ επιχειρεί να αξιοποιήσει ως σταθμούς στρατιωτικής παρουσίας και προβολής ισχύος της, απειλώντας έτσι την ασφάλεια της Αυστραλίας, της Νέας Ζηλανδίας, της Ιαπωνίας, και της Δυτικής Ακτής των ΗΠΑ. Μετά τη συμφωνία του Πεκίνου με τα Νησιά του Σολομώντα, οι ΗΠΑ αντέδρασαν αποστέλλοντας την επομένη ειδική αντιπροσωπεία στα Νησιά, και μαζί με άλλα δεκατέσσερα κράτη της περιοχής προσέφεραν ένα πακέτο $810Μ σε επενδύσεις αναπτυξιακού και περιβαλλοντικού χαρακτήρα, προκειμένου να τονώσουν το γεωπολιτικό τους αποτύπωμα εκεί.
Ένα ακόμα εμπόδιο ανέκυψε τις απολύτως τελευταίες ημέρες στα σχέδια του Ιάπωνα πρωθυπουργού, όταν εξαιτίας του «political grandstanding» των Ρεπουμπλικανών στη Βουλή των Αντιπροσώπων για το θέμα της αύξησης του ορίου δανεισμού των ΗΠΑ—ειδάλλως 1η Ιουνίου έρχεται στάση ομοσπονδιακών πληρωμών—ο Πρόεδρος Μπάιντεν υποχρεώθηκε να περικόψει το τμήμα του ταξιδιού του που μετά τη Σύνοδο θα τον έφερνε στην Αυστραλία και στην Παπούα Νέα Γουϊνέα, ένα κράτος που ζει σε διαφορετικό ιστορικό χρόνο από τον υπόλοιπο πλανήτη, και έχει περιέλθει στην κινεζική επιρροή. Η ματαίωση της επίσκεψης προκειμένου να επιστρέψει στην Ουάσιγκτον για τις μικροπολιτικές διαπραγματεύσεις με τους Τραμπιστές, ερμηνεύεται ως δυνάμει επιβλαβής για τα Δυτικά συμφέροντα στη ζώνη, διότι οι Κινέζοι ποτέ δεν ματαιώνουν τις επισκέψεις τους στις χώρες τις περιοχής, και στον Παγκόσμιο Νότο τέτοια πράγματα μετράνε.
Δεν μας διαλανθάνει, τέλος, πως δεν προσκλήθηκε στη Σύνοδο η Τουρκία, η τέταρτη πιο θορυβώδης δύναμη του πλανήτη, μετά τις ΗΠΑ, Ρωσία, και Κίνα. Δεν πρόκειται για παράλειψη λόγω των τουρκικών εκλογών, αλλά για συστηματική πολιτική επιλογή του Τζο Μπάιντεν, που μεριμνά ώστε να διατηρείται σε χαμηλότερο στάτους η Τουρκία έναντι των εμπεδωμένων διεθνών δυνάμεων, όσο και εάν ο Ρετσέπ Ταγίπ Ερντογάν επιδιώκει ν’ ανέβει στην κατηγορία των μεγάλων.
- Η ΑΤΖΕΝΤΑ ΤΗΣ ΣΥΝΟΔΟΥ. Τα κύρια θέματα της ατζέντας των τριήμερων συνομιλιών ήσαν:
(1) η κλιματική κρίση,
(2) η παγκόσμια κρίση των τροφίμων,
(3) η δημόσια υγεία ως πρόκληση διεθνούς ασφάλειας,
(4) ο πυρηνικός αφοπλισμός και ο έλεγχος της διάδοσης των πυρηνικών όπλων,
(5) η οικονομική και εμπορική ασφάλεια από εχθρικές/ανταγωνιστικές κρατικές και επιχειρηματικές οντότητες, και αναδυόμενες τεχνολογικές απειλές ή προκλήσεις που απαιτούν ρυθμιστικό πλαίσιο,
(6) η ενίσχυση της διεθνούς τάξης η οποία στηρίζεται σε κανόνες έναντι του αναθεωρητισμού,
(7) η άμυνα και η συνεργασία ασφάλειας,
(8) νέες κυρώσεις και συντονισμός για την επιβολή τους στην Ρωσία, και κρισιμότερα, σε τρίτες χώρες και οντότητες που συμβάλλουν με πλάγιους τρόπους στην παράκαμψή τους
(9) η παντοειδής στήριξη της Ουκρανίας,
(10) η συντονισμένη αντιμετώπιση της επιθετικότητας της Κίνας που εκδηλώνεται με διάφορους τρόπους, όπως ο οικονομικός και εμπορικός καταναγκασμός στους εταίρους της σε ΝΑ Ασία, Αφρική, Λατινική Αμερική, και Ευρώπη,
(11) η αντιμετώπιση της επιθετικότητας της Β. Κορέας,
(12) η στήριξη της Ταϊβάν και των παράκτιων χωρών της Νότιας Σινικής Θάλασσας,
(13) η ασφάλεια και το εμπόριο σ’ έναν ελεύθερο και ανοιχτό Ινδοειρηνικό, κ.ά.
Σημειώνω εδώ ξεχωριστά πως το Ηνωμένο Βασίλειο εισήγαγε το θέμα της απαγόρευσης των ρωσικών διαμαντιών, ένα ζήτημα που είναι εξαιρετικά δύσκολο να διευθετηθεί πρακτικά, λόγω συντεχνιακών στρεβλώσεων στο διεθνές εμπόριο των διαμαντιών. Στη βρετανική πρόταση περιλήφθηκαν και ορισμένα βιομηχανικά μέταλλα, όπως ο βωξίτης, ο χαλκός, και το νικέλιο. Σε δηλώσεις του στα μέσα ενημέρωσης, ο Ρίσι Σούνακ ανήγγειλε την προσθήκη 86 νέων προσώπων και οντοτήτων στις κυρώσεις που ισχύουν ήδη, και κάλεσε τη διεθνή κοινότητα να συμμετάσχει ενεργότερα.
- ΤΟΠΟΣ. Η Χιροσίμα επελέγη για τον πυρηνικό της συμβολισμό σε μιαν εποχή πυρηνικών και πυραυλικών απειλών από Μόσχα και Πιόνγιανγκ, όσο και επειδή είναι η πατρίδα του Φούμιο Κισίντα, ο οποίος ακολουθεί την πάγια ατζέντα των ιαπωνικών κυβερνήσεων υπέρ του πυρηνικού αφοπλισμού.
Όπως θα δούμε παρακάτω, τον συμβολισμό της πόλης επικαιροποίησε στους καιρούς μας, αλλ’ ενισχύθηκε και ο ίδιος απ’ αυτόν, ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι, που αιφνιδιαστικά επισκέφθηκε τη Σύνοδο, έπειτα από πρόσκληση του Φούμιο Κισίντα, ο οποίος του δώρισε έτσι ένα μοναδικά δραματικό, παγκόσμιας εμβέλειας προσκήνιο απ’ όπου ν’ απευθύνει την έκκλησή του προς τους ηγέτες για εξακολούθηση κι δη επαύξηση της βοήθειας προς τη δοκιμαζόμενη χώρα του.
Συνάμα, οι δυνατές εικόνες των ηγετών στο Πάρκο του Μνημείου Ειρήνης, όπου τους υποδέχθηκε ο Ιάπωνας Πρωθυπουργός, και εκεί ελήφθη η «οικογενειακή φωτογραφία», ανέδειξαν την επιστροφή της Ιαπωνίας στο πεδίο των παγκόσμιων γεωστρατηγικών ανταγωνισμών, 78 χρόνια έπειτα απ’ τη μοιραία στιγμή του Αυγούστου 1945, η οποία την περιόρισε άνευ όρων σ’ έναν ειρηνισμό διά του πυρηνικού ολέθρου που υπέστη. Στην ίδια αυτή πόλη, με τη Σύνοδο του 2023, είναι που ο Φούμιο Κισίντα, συνεχίζοντας το όραμα του Σίνζο Άμπε, επαναφέρει τη χώρα του στον κόσμο των παρόμοιων προκλήσεων του καιρού μας.
Υπογραμμίζοντας διά της επιλογής τοποθεσίας προς τα εξωτερικά (Δύση, Παγκόσμιος Νότος, ΝΑ Ασία) μα καί προς τα εσωτερικά του ακροατήρια ότι η Ιαπωνία και ο ίδιος προσωπικά διατηρούν την ανάμνηση εκείνου του αλησμόνητου παρελθόντος, και ότι δύναται να το συνδέσει με τις σημερινές περιστάσεις συνομιλώντας ισότιμα με τους ηγέτες από θέση ηθικού πλεονεκτήματος, ο Κισίντα, που απολαμβάνει σταθερά ποσοστά δημοφιλίας κοντά στο 60% στη χώρα του, δείχνει να κατακτά αφενός μια θέση υψηλότερη του φιλόξενου αλλά generic οικοδεσπότη μέσα στους G7, εκείνη του σοβαρού ηγέτη που αντιλαμβάνεται την κρισιμότητα και τα νοήματα των καιρών μας, ενώ παράλληλα, συνδεόμενος με τον Ζελένσκι, ο οποίος κουβαλά παντού μαζί του εμβληματικά τον αέρα του παρά προσδοκίαν ανθιστάμενου ήρωα Δαυίδ έναντι του βάρβαρου Γολιάθ, ο Ιάπωνας πρωθυπουργός μπορεί να προσδοκά ευλόγως μια δημοσκοπική του άνοδο, πάντοτε χρήσιμη για έναν ηγέτη όταν καλείται να λάβει δύσκολες αποφάσεις, να διαχειριστεί εσωτερικές κρίσεις—η Ιαπωνία έχει εισέλθει σε οριακή ύφεση, και το νόμισμά της εξασθενεί διαρκώς—ή για να προσφύγει σε πρόωρες εκλογές.
- ΠΡΟΗΓΕΙΘΕΙΣΕΣ ΕΠΑΦΕΣ ΤΟΥ ΦΟΥΜΙΟ ΚΙΣΙΝΤΑ. Το αμέσως προηγούμενο διάστημα, ο Ιάπωνας πρωθυπουργός είχε δύο σημαντικές συναντήσεις στον δρόμο για τη Σύνοδο.
Η πρώτη ήταν με τον Τζο Μπάιντεν, όπου οι δύο ηγέτες δεσμεύτηκαν να συμβάλουν:
(1) στην προστασία της διεθνούς ασφάλειας και του κράτους δικαίου στο διεθνές σκηνικό, και
(2) και στην προώθηση της συμμαχίας τους, ενισχύοντας την Τριμερή Συνεργασία τους για τον Ινδοειρηνικό, όπου συμβάλλεται και η Νότια Κορέα.
Εκτιμώ πως ακόμα πιο κρίσιμη ήταν η συνάντησή του με τον Νοτιοκορεάτη Πρόεδρο Γιουν Σουκ Γεόλ στη Σεούλ την Κυριακή 7 Μαΐου 2023, με αφορμή την οποία θα γράψω μερικά πράγματα για τις διμερείς σχέσεις των δύο χωρών, που είναι κρίσιμη για τη ζώνη και για τη Σύνοδο των G7.
4.1 ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΚΙΣΙΝΤΑ – ΓΙΟΥΝ (ΣΕΟΥΛ, 7 ΜΑΪΟΥ 2023). Ο Ιάπωνας Πρωθυπουργός Φούμιο Κισίντα επισκέφτηκε τη Σεούλ έπειτα από πρόσκληση του Κορεάτη Προέδρου Γιουν Σουκ Γεόλ συνεχίζοντας την προσέγγιση των δύο κρατών μετά την εξομάλυνση των διμερών τους σχέσεων (16 Μαρτίου, πρώτη επίσκεψη Κορεάτη Προέδρου στον Τόκυο τα τελευταία δώδεκα χρόνια), που απώτερα υπηρετεί τους σκοπούς της Τριμερούς Συνεργασίας για τον Ινδοειρηνικό (ΗΠΑ, Ιαπωνία, Ν. Κορέα). Παραμένουν αγκάθια ιστορικού χαρακτήρα (Ιαπωνική Κατοχή της Κορέας 1910-1945 με φρικαλεότητες, εκπόρνευση των γυναικών και καταναγκαστική εργασία των ανδρών) αλλά και διαφορές περιβαλλοντικού, εμπορικού, και οικονομικού περιεχομένου.
Η Ιαπωνία ισχυρίζεται πως ζητήματα καταβολής αποζημιώσεων δεν υφίστανται μετά την εξομάλυνση των διπλωματικών σχέσεων του 1965, και την παροχή οικονομικής βοήθειας στην Κορέα. Περαιτέρω, το 2015, οι δύο χώρες συμφώνησαν σε μια διευθέτηση, κατά την οποία η Ιαπωνία ζήτησε επίσημα συγγνώμη για τις «γυναίκες χαλάρωσης» («comfort women»), Κορεάτισσες κορασίδες και γυναίκες που εκδίδονταν αναγκαστικά σε οίκους ανοχής για την ηδονή των Ιαπώνων στρατιωτικών, και δώρισε συμβολικά ένα δισεκατομμύριο γιεν ($9,2Μ) σε ένα ταμείο βοήθειας των θυμάτων, ένα τίποτα δηλαδή.
Το 2018, ο Κορεάτης Πρόεδρος Μουν διέλυσε το ταμείο και μαζί την διευθέτηση-παρωδία που δεν απέδωσε τίποτα. Παράλληλα, το ίδιο έτος, το Ανώτατο Δικαστήριο της χώρας διέταξε τις ιαπωνικές επιχειρήσεις Mitsubishi Heavy Industries Nippon Steel & Sumitomo Metal Corporation να καταβάλουν αποζημιώσεις σε δεκαπέντε επιζώντες εργάτες των βιομηχανικών τους μονάδων, αλλά το Τόκυο απείλησε με αυστηρά αντίποινα εάν τολμούσε η Κορέα να επιβάλει την εφαρμογή της απόφασης έστω και για τόσα λίγα άτομα, και η Σεούλ ταπεινώθηκε σωπαίνοντας.
Οπλισμένη με νέο θράσος, η Ιαπωνία το 2019 επέβαλε μονομερώς στην Κορέα περιορισμούς εξαγωγών πρώτων υλών και εξαρτημάτων απαραίτητων για προϊόντα υψηλής τεχνολογίας, όπως μικροεπεξεργαστές και οθόνες αφής. Η Σεούλ θέλησε ν’ ανταπαντήσει αποσυρόμενη από συμφωνία ανταλλαγής πληροφοριών ασφαλείας, όμως παρενέβησαν οι ΗΠΑ, και η κρίση αποσοβήθηκε.
Τον περασμένο Μάρτιο, ο Γιουν δήλωσε πως η αντίληψη της κυβέρνησής του διαφέρει από τον ορισμό του Ανώτατου Δικαστηρίου της χώρας για το τί συνιστά «καταναγκαστική εργασία κατά την Ιαπωνική Κατοχή» και πρότεινε να συγκροτηθεί ένα κορεατικό ταμείο αποζημίωσης των μόλις δεκαπέντε επιζώντων («Foundation for Victims of Forced Mobilization by Imperial Japan»), χωρίς τη συμμετοχή ή δαπάνες της Ιαπωνίας ή των δύο βιομηχανιών της που εμπλέκονταν στην υπόθεση, πρωτοβουλία που ο Κισίντα χαιρέτισε ως «επιστροφή σε μιαν υγιή σχέση Ιαπωνίας-Κορέας». Δέκα απ’ τους δεκαπέντε αποδέχτηκαν τις αποζημιώσεις, όμως όλοι τους απαίτησαν να τους ζητήσει επίσημα η Ιαπωνία συγγνώμη, κάτι που το Τόκυο απορρίπτει με κυνισμό και κάμποση απανθρωπιά, σαν να μην συνέβησαν ποτέ αυτά.
Επισήμως το Τόκυο αρνείται να προχωρήσει σε πιο προσωποποιημένες διατυπώσεις πέραν της γενικόλογης φράσης «συναισθήματα βαθιάς μεταμέλειας και από καρδιάς απολογίας», που περιλήφθηκε στην Κοινή Διακήρυξη Ιαπωνίας-Δημοκρατίας της Κορέας (1998), κι επανέλαβε αυτολεξεί ο αείμνηστος Σίνζο Άμπε το 2015.
Στο πλαίσιο βημάτων εξομάλυνσης των διαφορών τον περασμένο Μάρτιο, η Ιαπωνία αναίρεσε τους περιορισμούς εξαγωγών, και η Κορέα ήρε τις καταγγελίες της στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου σε βάρος των ιαπωνικών περιορισμών. Παραμένουν οι περιβαλλοντικές ενστάσεις της Σεούλ για τη διαχείριση των (ραδιενεργώς μολυσμένων?) υδάτων της Φουκουσίμα που η Ιαπωνία σκοπεύει να τα ρίξει το καλοκαίρι στη θάλασσα, επιπλέον κάποιες μάλλον δημαγωγικές αξιώσεις των Κορεατών προς τους Ιάπωνες ν’ αφαιρέσουν τον ανατέλλοντα ήλιο απ’ τη σημαία τους, γιατί τους θυμίζει την ιμπεριαλιστική, αυτοκρατορική Ιαπωνία, αλλά και ο αδιέξοδος διάλογος κωφών μεταξύ των δύο χωρών για τα βιβλία ιστορίας που διδάσκουν στα ιαπωνικά σχολεία πολύ διαφορετικά αφηγήματα για την κατοχή και τον πόλεμο. Τέλος, όπως η Ιαπωνία έχει έριδα με τη Ρωσία για τις Κουρίλες Νήσους, έτσι έχει και με την Κορέα, η οποία με την ακτοφυλακή της ελέγχει τις ηφαιστειακές νησίδες Τακασίμα (ιαπωνικά) ή Ντοκντό (κορεατικά).
Ο νυν Πρόεδρος Γιουν έχει απομακρυνθεί από την παραδοσιακή κορεατική κυβερνητική και πολιτική γραμμή, και γι’ αυτό η αντιπολίτευση τον χαρακτηρίζει «δούλο της Ιαπωνίας» και τον κατηγορεί πως παραγράφει την ιστορική μνήμη. Ο ίδιος αμύνεται ισχυριζόμενος πως η Ιαπωνία έχει απολογηθεί για τις πράξεις του πολέμου δεκάδες φορές, πως η σχέση των δύο χωρών οφείλει να είναι win-win και όχι zero-sum, και πως η αντιπολίτευση ανασύρει τα ζητήματα αυτά για ν’ αξιοποιήσει την αντιιαπωνική ρητορική μονάχα για δημαγωγικά οφέλη. Πρακτικά, έχει επιταχύνει τη διμερή επαναπροσέγγιση με πρωτοφανώς εργώδη ή επιπόλαια ορμητική κατά τους επικριτές του προσωπική διπλωματία, παραμερίζοντας τη βήμα-βήμα, quid pro quo υπηρεσιακή διπλωματία του Υπουργείου Εξωτερικών, και, κατά την αντίληψη της πλειονότητας των Κορεατών, προβαίνει σε βλαβερές παραχωρήσεις δίχως ή προτού να του παραχωρήσει ο Ιάπωνας πρωθυπουργός οτιδήποτε χειροπιαστό, σπουδαίο, και αναλογικό.
Η μεταστροφή αυτή προκάλεσε λαϊκή δυσαρέσκεια και σφοδρή δυσφορία, πάνω στην οποία κεφαλαιοποιεί η αντιπολίτευση. Αυτό το σημειώνω διότι κατά πάσα πιθανότητα μαζί με την αποχώρηση του Γιουν απ’ την προεδρία θα επιστρέψει η χώρα στην προτέρα ρητορική και πολιτική γραμμή, με την ίδια ευκολία που ο Γιουν ανέτρεψε σε μια νύχτα την πολιτική των προκατόχων του, έτσι ν’ ανατραπεί και η δική του, ενδεχόμενο που θορυβεί τους πάντοτε επιφυλακτικούς και αργόσυρτους Ιάπωνες, ώστε εκείνοι να εξακολουθούν με υπηρεσιακό επαγγελματισμό και προσήλωση τη δική τους βήμα-βήμα πολιτική, ενώ παράλληλα να μην απομακρύνονται από τις κυβερνητικά πάγιες κόκκινες γραμμές της χώρας.
Απ’ τα λεγόμενά του, ο Γιουν φαίνεται να πιστεύει ότι η Κορέα είναι μια αναδυόμενη, μεσαία γεωπολιτική δύναμη, με σημαντική πρόοδο μάλιστα, που πεπρωμένο της είναι να διαδραματίσει κεντρικό ρόλο στην οικονομική ανάπτυξη, κρισίμως δε στην ασφάλεια του Ινδοειρηνικού και της Θάλασσας της Κορέας/Ιαπωνίας. Για τον Γιουν, αυτή η προοπτική υποχρεώνει τις δύο χώρες σε συνεννόηση, θέλοντας και μη, αφήνοντας πίσω τους τις αδιέξοδες ιστορικές έριδες που δεν έχουν πιθανότητες επανόρθωσης, και να συνεργαστούν «με ισοτιμία και αυτοπεποίθηση», καθώς λέει, μέσα στο τριμερές πλαίσιο συμμαχίας και ασφάλειας που προτείνουν οι ΗΠΑ, προκειμένου ν’ απωθήσουν τον επεκτατισμό αυταρχικών, ευρασιατικών δυνάμεων που απειλούν καί τις δύο με αδηφάγους σφαίρες επιρροής.
Επομένως, με τις ΗΠΑ να πιέζουν για τη σταδιακή και κατά το δυνατόν χωρίς χρονοτριβή εμβάθυνση της διμερούς προσέγγισης, θα έχουμε μιαν ανταλλαγή ανεπίσημων επισκέψεων μεταξύ των δύο ηγετών («shuttle diplomacy») και υψηλόβαθμων αξιωματούχων τους, στις οποίες παραδοσιακά οι Ιάπωνες θ’ αντιστέκονται σε παραχωρήσεις, αποζημιώσεις, αναγνώριση ευθυνών τους για εγκλήματα πολέμου, επικαλούμενοι την πολιτική των προηγούμενων κυβερνήσεών τους, ενώ οι Κορεάτες θα παλεύουν ψυχικά με το κατοχικό παρελθόν και τον προπολεμικό ιαπωνικό ιμπεριαλισμό, λες και το Τόκυο νοιάζεται σήμερα γι’ αυτά, η δε κορεατική αντιπολίτευση δεν επιμένει μονάχα για εσωτερική κατανάλωση.
Στο σημείο αυτό, θα ωφελούσε εάν το Τόκυο προσάρμοζε και το ίδιο ταχύτερα την πολιτική του, στηρικτικά της απροσδόκητης ευκαιρίας που γεννάται, μιας και ο Γιουν απομακρύνεται απ’ την αδιέξοδη πολιτική έριδας των προκατόχων του. Εάν δεν επιθυμεί σε τέσσερα χρόνια από τώρα να εμπλακεί σε δυσμενείς συνομιλίες με κάποιον ηγέτη της αντιπολίτευσης που θα ανατρέψει τ’ ανοίγματα του Γιουν, η Ιαπωνία θα ωφελείτο εμπλεκόμενη σήμερα βαθύτερα, πιο ζωηρά, κι ενεργότερα στη συνεργασία με την Κορέα για ζητήματα οικονομίας και ασφάλειας, δείχνοντας δε την απαιτούμενη ευελιξία—πράγμα μάλλον απίθανο για την ιαπωνική ψυχή.
- Η ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ ΤΟΥ ΖΕΛΕΝΣΚΙ ΣΤΟΥΣ G7. Το πρωί της Παρασκευής 19 Μαΐου, σε γραπτό δελτίο Τύπου του γραμματέα του Συμβουλίου Εθνικής Ασφάλειας και Άμυνας της Ουκρανίας, Ολέξιι Ντανίλοφ, ανακοινώθηκε πως ο Ουκρανός Πρόεδρος Βολοντίμιρ Ζελένσκι θ’ απευθυνόταν με βιντεοκλήση στη Σύνοδο Κορυφής των G7, ενώ την ίδια ημέρα, θα μετέβαινε στη Τζέντα της Σαουδικής Αραβίας, όπου θ’ απευθυνόταν διά ζώσης στους ηγέτες της Συνόδου Κορυφής του Αραβικού Συνδέσμου.
Στη Τζέντα, σε κόσμιο ύφος αλλ’ αιχμηρό τόνο, ο Πρόεδρος Ζελένσκι σχολίασε απευθυνόμενος στους Άραβες ηγέτες πως ορισμένοι εξ αυτών προσποιούνται ότι δεν βλέπουν τί συμβαίνει στην Ουκρανία. «Δυστυχώς,» σημείωσε, «υπάρχουν ορισμένοι στον κόσμο, και εδώ ανάμεσά σας, που κλείνουν τα μάτια τους να μην δουν τις αιχμαλωσίες του πολέμου και τις παράνομες προσαρτήσεις.» «Βρίσκομαι εδώ,» συνέχισε, «προκειμένου όλοι να ρίξουν μια ματιά γύρω τους με ειλικρίνεια, όσο κι αν οι Ρώσοι επιχειρούν ν’ ασκήσουν επιρροή, θα πρέπει κι έτσι ακόμα να υπάρχει ανεξαρτησία [ενν. στον τρόπο που βλέπετε τα πράγματα]». Μεταξύ δε άλλων, ο Ουκρανός πρόεδρος επεσήμανε στους ηγέτες πως η χώρα του αμύνεται εναντίον αποικιοκρατών και ιμπεριαλιστών, επιχειρώντας έτσι να ενεργοποιήσει ιστορικά αντανακλαστικά του Αραβικού κόσμου. Για τον αναγνώστη μου να πω ότι περίπου όλες οι τέως σοβιετικές δημοκρατίες αντιλαμβάνονται τη σοβιετική τους περίοδο ως εποχή ιμπεριαλιστικής και αποικιοκρατικής ρωσικής κατάκτησης.
Πίσω στην είδηση της Παρασκευής για την παρουσία του Ζελένσκι στους G7, η γραμμένη στα ουκρανικά επίσημη ανακοίνωση απ’ το γραφείο του Ολέξιι Ντανίλοφ ανέφερε μονάχα τη διαδικτυακή παρουσία του Ζελένσκι στη Σύνοδο των G7. Την είδηση πως θα μεταβεί στην Ιαπωνία την έδωσε προφορικά o Ντανίλοφ, σχολιάζοντας:
«Ποιός θ’ αμφέβαλλε πως ο πρόεδρός μας δεν θα ήταν παρών εκεί; Ήμασταν βέβαιοι πως ο πρόεδρός μας θα βρισκόταν με βεβαιότητα σε κάθε μέρος του κόσμου, όπου η χώρα μας τον έχει ανάγκη, προκειμένου να επιλύσει το πρόβλημα της σταθερότητας της πατρίδας μας» δήλωσε στην ουκρανική τηλεόραση ο Ντανίλοφ.
Και συνέχισε: «Αυτό είναι το πρώτο. Το δεύτερο σχετικά με τη σύνοδο κορυφής: πολύ σημαντικές αποφάσεις θα ληφθούν εκεί. Και γι’ αυτό η φυσική παρουσία του προέδρου μας είναι απολύτως απαραίτητη προκειμένου να υπερασπιστεί τα συμφέροντά μας, να εξηγήσει, να παράσχει σαφείς προτάσεις και ξεκάθαρη επιχειρηματολογία για όσα συμβαίνουν στην εθνική μας επικράτεια. Διότι εάν ένα πρόσωπο βρίσκεται κάπου μακριά, πέρα απ’ τον ωκεανό, κάπου αλλού, [οι ηγέτες] δεν συναισθάνονται και δεν κατανοούν τί συμβαίνει στην πατρίδα μας. Είναι η φυσική παρουσία του προέδρου μας που έχει εξαιρετική σημασία σε τέτοιες συναντήσεις.»
Ήδη στα ιαπωνικά και διεθνή μέσα ενημέρωσης σχολιαζόταν το μακρύ και επικίνδυνο για την ασφάλεια του Ουκρανού προέδρου ταξίδι, που τις προηγούμενες ημέρες είχε περιοδεύσει σε Ρώμη, Βερολίνο, Παρίσι, και Λονδίνο, ενώ έλαβε και τη δέσμευση του Ρίσι Σούνακ και του Μαρκ Ρούτε στην Ισλανδία πως θα συγκροτήσουν έναν συνασπισμό για την παραχώρηση μαχητικών αεροσκαφών προς την Ουκρανία, κάτι για το οποίο απευθύνει εκκλήσεις μήνες τώρα. Υποδεχόμενος τον Ζελένσκι στην εξοχική του κατοικία στο Τσέκερς, τη Δευτέρα 15 Μαΐου, ο Σούνακ του υποσχέθηκε εκατοντάδες επιπλέον πυραύλους αεράμυνας και drones, πέραν των πυραύλων κρουζ Storm Shadow, μέσα σε εγκάρδιο και διαχυτικά φιλικό κλίμα, το οποίο επαναλήφθηκε το Σάββατο 20 Μαΐου, όταν ο Βρετανός πρωθυπουργός υποδέχθηκε τον Ουκρανό πρόεδρο στη Χιροσίμα.
Νωρίτερα ακόμη, το Σάββατο 13 Μαΐου, ο Γερμανός Υπ. Άμυνας Μπόρις Πιστόριους, είχε ανακοινώσει ένα πακέτο-μαμούθ παροχής εξοπλιστικής βοήθειας στο Κίεβο ύψους €2,7Β, με το οποίο διπλασιάζεται η μέχρι τώρα εξοπλιστική συνδρομή του Βερολίνου στις ουκρανικές ΕΔ. Το πακέτο περιλαμβάνει διακόσια αναγνωριστικά UAVs, δεκαπέντε αυτοκινούμενα αντιαεροπορικά Gepard, περισσότερα από διακόσια τεθωρακισμένα οχήματα (Marder, Leopard 1), τέσσερα συστήματα αντιαεροπορικής άμυνας IRIS-T-SLM, πυρομαχικά πυροβολικού και αεράμυνας, και άλλα. Ο δε Όλαφ Σολτς προέβη σε ανάλογες δηλώσεις στήριξης του ουκρανικού αγώνα υποδεχόμενος την Κυριακή 14 Μαΐου στο Βερολίνο τον Ουκρανό Πρόεδρο Ζελένσκι, στον οποίον απένειμε και το «Βραβείο Καρλομάγνος».
Το βρετανικό, το γερμανικό, ένα αόριστο γαλλικό εξοπλιστικό πακέτο ελαφρών τεθωρακισμένων που υποσχέθηκε ο Μακρόν το Σάββατο 13 Μαΐου, και τέλος το πρόσφατο αμερικανικό πακέτο των $2,6Β (5 Απριλίου) συνθέτουν ένα γερό εξοπλιστικό άθροισμα για την αναμενόμενη εαρινή-θερινή ουκρανική επίθεση.
Ακόμα, την πρώτη ημέρα της Συνόδου των G7 μαθαίναμε πως ο Ζελένσκι επιδιώκει μια συνάντηση με τον Φούμιο Κισίντα, ο οποίος συνεχίζοντας το έργο του Σίνζο Άμπε διπλασίασε τον αμυντικό προϋπολογισμό της Ιαπωνίας για την επόμενη πενταετία. Επισκεπτόμενος το Κίεβο τον Μάρτιο, την ίδια ημέρα που ο Κινέζος Πρόεδρος Σι επισκεπτόταν τον «ακριβό του φίλο» στη Μόσχα, ο Κισίντα υποσχέθηκε την παροχή $5,5Β σε ανθρωπιστική και οικονομική βοήθεια, και υπενθύμισε πως η Ιαπωνίας συντάσσεται με τη Δύση στην επιβολή κυρώσεων στη Ρωσία. Όπως η Σύνοδος Κορυφής του Αραβικού Συνδέσμου σημαίνει την επιστροφή της Συρίας στη γεωπολιτική κονίστρα της Μέσης Ανατολής, έτσι και αυτή η Σύνοδος Κορυφής των G7 ενισχύει ηχηρά την επιστροφή της Ιαπωνίας στη γεωπολιτική της περιφέρεια.
Ο Κισίντα όχι μόνο συντρέχει την Ουκρανία υλικά μα και διεθνοπολιτικά, προσκαλώντας τον Ζελένσκι στη Σύνοδο της Χιροσίμα, ώστε να του παράσχει ενώπιον κάθε παρατηρητή και κάτι ακόμα: ένα σκηνικό ιστορικής πολεμικής καταστροφής, στην πόλη μνημείο της φρίκης του πολέμου, απ’ όπου ο Ουκρανός πρόεδρος ν’ απευθύνει έκκληση στήριξης και ανοικοδόμησης για την δική του πατρίδα, έχοντας πίσω του το success story της Ιαπωνίας. Τέτοια πρέπει να τα παρατηρούμε, γιατί η ιαπωνική είναι μια κουλτούρα που εκτιμά τον βαθύ συμβολισμό.
Συνάμα, την Παρασκευή είχαμε την είδηση από ινδικά ΜΜΕ πως ο Ζελένσκι θα επιδιώξει να συναντηθεί στη Χιροσίμα με τον Ινδό Πρωθυπουργό Ναρέντρα Μόντι—εικάζει κανείς για να παρακαλέσει προσωπικά τον δυσάλγητο Ινδό ηγέτη να επανεξετάσει τη ρότα του στο ζήτημα της σύσφιξης των σχέσεων της χώρας του με τη Ρωσία, όπου το Νέο Δελχί το έχει παρακάνει μέσα στο 2022 δεκαπλασιάζοντας τις εισαγωγές ρωσικού αργού πετρελαίου πέρυσι—ενώ απ’ τα ιαπωνικά ΜΜΕ είχαμε την είδηση πως θα φτάσει στην πόλη το βράδυ του Σαββάτου.
Μένοντας στην υπόθεση των ινδικών εισαγωγών ρωσικού αργού πετρελαίου, προ ολίγων ημερών, ο Ζοζέπ Μπορέλ υπαινίχθηκε διπλωματικά διάφορα δυσοίωνα στον Ινδό Υπ. Εξ. Σουμπραχμανυάμ Τζαϊσανκάρ για το ίδιο θέμα, μιλώντας τότε για τα ινδικά διυλισμένα πετρελαιοειδή που έχουν πλημμυρίσει τις αγορές απ’ την άνοιξη του 2022, μα έχουν απώτερη προέλευσή τους το ρωσικό αργό.
Η Ινδία συμβάλλει έτσι στην παράκαμψη των Δυτικών κυρώσεων, με τον Μπορέλ να σημειώνει πως οι χώρες-μέλη της ΕΕ οφείλουν να σταματήσουν να παραγγέλλουν τέτοιας απώτερης ρωσικής προέλευσης διυλισμένα πετρελαιοειδή από τρίτες χώρες, ώστε να μην ακυρώνουν οι ίδιες στην πράξη τις δικές τους κυρώσεις, κάτι που καθόλου δεν άρεσε στον Ινδό Υπ. Εξ., ο οποίος κατά το παρελθόν αποστόμωνε κάθε αίτημα με το σύνηθες μεταποικιακό του ηθικό πλεονέκτημα: πρώτο επιχείρημα του πάντοτε ήταν το «μας είχατε αποικία, δεν θα μας λέτε τώρα τί να κάνουμε», υπεραμυνόμενος των ινδικών εισαγωγών αργού απ’ τη Ρωσία. Η Ινδία εισάγει εκπτωτικά το ρωσικό αργό, όπως καί η Κίνα και το Πακιστάν.
Μέσα στις ειδήσεις που έφτασαν σε μας απ’ τη Σύνοδο κατά την πρώτη ημέρα, ακούστηκε πως οι ηγέτες θα συζητήσουν κάποιες θέσεις για ένα σχέδιο ειρήνευσης στην Ουκρανία. Συγχρονίζεται τούτο με την αόριστη πρόταση του Λούλα ντα Σίλβα της Βραζιλίας πριν από μερικές εβδομάδες, ο οποίος είχε προτείνει τη συγκρότηση μιας ομάδας χωρών του Παγκόσμιου Νότου που θα κομίσει σχέδιο συμβιβασμού προς Μόσχα και Κίεβο, το οποίο κατά δήλωση του Λούλα θα προβλέπει πως η Ουκρανία θα παραχωρήσει την Κριμαία και ίσως άλλα κατεχόμενα στη Ρωσία, η οποία είναι εταίρος της Βραζιλίας μέσω των BRICS.
Ακόμα, μέσα στη βδομάδα, ο Νοτιοαφρικανός πρόεδρος Σίριλ Ραμαφόσα είχε προτείνει αόριστα προς Κίεβο και Μόσχα να δεχθούν τη διαμεσολάβηση της Αφρικανικής Ένωσης, όμως, όπως παρατήρησε ο Σεργκέι Λαβρόφ, «ακόμα δεν έχουμε δει κανένα γραπτό κείμενο μήτε απ’ τον Λούλα μήτε απ’ τον Ραμαφόσα».
Πολλά μέλη της Αφρικανικής Ένωσης είναι απολύτως εξαρτημένα από την εξαγωγή των Σιτηρών της Μαύρης Θάλασσας, ουκρανικών και ρωσικών, όπως καί από τα ρωσικά λιπάσματα. Η Συμφωνία αυτή παρετάθη εκ νέου στις 17 Μαΐου, και η Ρωσία σημάδεψε τη μέρα με πυραυλικό βομβαρδισμό της εξαγωγικής πύλης της Ουκρανίας, της Οδησσού, όπως κάνει σε κάθε παράταση. Πέρυσι το καλοκαίρι είχε επισκεφτεί τη Μόσχα αντιπροσωπεία της Αφρικανικής Ένωσης να παρακαλέσει για την πρώτη τότε, φθινοπωρινή παράταση της Συμφωνίας του Ιουλίου για τα σιτηρά, ενώ τον Ιανουάριο που μας πέρασε η Μόσχα διοργάνωσε συνάντηση με σαράντα αφρικανικές χώρες, και δεν λησμονούμε τις δύο περιοδείες Λαβρόφ, Ιανουάριο και Φεβρουάριο του 2023, σε πολλές χώρες της Ένωσης.
Μιλώντας για τον Πρόεδρο Ραμαφόσα, την προηγούμενη εβδομάδα, ο Αμερικανός Πρέσβης στην Πραιτόρια είχε κατηγορήσει ανοιχτά και με πάσα βεβαιότητα τις αρχές της Νοτίου Αφρικής πως το Δεκέμβριο του 2022 είχαν παραχωρήσει οπλισμό και πολεμοφόδια σε ρωσικό σκάφος που είχε δέσει σε βάση στο Cape Town. Ο Ραμαφόσα επικαλέστηκε άγνοια και υποσχέθηκε να διερευνήσει τις καταγγελίες, ο Λευκός Οίκος τοποθετήθηκε εκφράζοντας προβληματισμό, και σημειώνοντας πως κάτι τέτοιο θα ήταν σοβαρή υπόθεση, και τελικά, μέσα στο 24ωρο ο Αμερικανός Πρέσβης ανακάλεσε «ανεπιφύλακτα». Επρόκειτο για μια σκληρή προειδοποίηση των ΗΠΑ πως γνωρίζουν για τη συμπεριφορά της Ν. Αφρικής, και πως είναι πρόθυμες αυτή τη μία φορά να το παραβλέψουν.
Και φυσικά, ενώ εισερχόμαστε στον 16ο μήνα του πολέμου την ερχόμενη Τετάρτη, εκκρεμεί το σχέδιο δώδεκα σημείων της Κίνας, και οι δέκα θέσεις του Κιέβου για μιαν ειρηνευτική πρόταση. Εν μέσω βομβαρδισμών όλες αυτές τις τελευταίες δεκατρείς νύχτες, το Κίεβο δήλωσε στην κινεζική αντιπροσωπεία που προσήλθε στην Ουκρανία για συνομιλίες πως δεν θα δεχθεί κανένα ειρηνευτικό σχέδιο που περιέχει εδαφικές παραχωρήσεις στον εισβολέα και κατακτητή.
Τελικά, ο Ζελένσκι έφτασε στη Χιροσίμα το πρωί του Σαββάτου 20 Μαΐου, όμως γι’ αυτό θα γράψω διεξοδικότερα στο επόμενο μέρος του αφιερώματος στη Σύνοδο, που θ’ αφορά τη δεύτερη ημέρα των εργασιών της.
- Η ΠΡΩΤΗ, ΕΞΑΣΕΛΙΔΗ ΚΟΙΝΗ ΔΗΛΩΣΗ ΤΩΝ ΗΓΕΤΩΝ. Την Παρασκευή, οι ηγέτες συμμετείχαν σε τελετές μνήμης του πυρηνικού ολοκαυτώματος της Χιροσίμα, απότισης τιμής στα θύματα με κατάθεση στεφάνων και επίσκεψη σε σχετικό μουσείο, είχαν γεύμα, επισκέφτηκαν ιερό Σίντο, και έγιναν δεκτοί σε άλλες εκδηλώσεις φιλοξενίας του Ιάπωνα οικοδεσπότη τους.
Κατά τη διάρκεια του γεύματός τους, οι ηγέτες απέλυσαν μιαν εξασέλιδη κοινή δήλωση, που κάλυπτε μια σειρά από θέματα, μεταξύ των οποίων η διάδοση των πυρηνικών όπλων, ο πυρηνικός εκβιασμός της Ρωσίας, και η διεθνής ασφάλεια. Σ’ ένα σημείο της σημείωσαν για τον ρωσικό πυρηνικό εκβιασμό:
«Η ανεύθυνη πυρηνική ρητορική της Ρωσίας, η υπονόμευση [εκ μέρους της] των συμφωνιών ελέγχου των [πυρηνικών] εξοπλισμών, και η δεδηλωμένη της πρόθεση να αναπτύξει πυρηνικά όπλα στη Λευκορωσία είναι επικίνδυνες και απαράδεκτες.»
Επαναλαμβάνοντας παλαιότερες τοποθετήσεις των ηγετών και των Υπ. Εξ. τους, πιο κάτω οι G7 «εξέφρασαν την βαθύτατη ανησυχία τους σχετικά με την ανεύθυνη κατάληψη και στρατιωτικοποίηση του Σταθμού Πυρηνικής Ενέργειας της Ζαπορίζια», ενώ συμφώνησαν να εξακολουθήσουν να στηρίζουν τις προσπάθειες της Διεθνούς Υπηρεσίας Ατομικής Ενέργειας (International Atomic Energy Agency, IAEA) για την ενίσχυση της πυρηνικής ασφάλειας στην Ουκρανία.
Σε άλλο σημείο που αφορά νέες κυρώσεις, οι ηγέτες δήλωσαν πως προτίθενται να προκαλέσουν «τεχνολογική λιμοκτονία της ρωσικής πολεμικής μηχανής από τεχνολογίες, βιομηχανικά ε και υπηρεσίες που προέρχονται από τις δικές τους οικονομίες» («starve Russia of G7 technology, industrial equipment and services that support its war machine»), περιορίζοντας την εξαγωγή προϊόντων «κρίσιμων για τη Ρωσία στα πεδία των μαχών».
Στο στόχαστρο των κυρώσεων θα περιέλθουν ομάδες και οντότητες που τις βαραίνουν κατηγορίες διακίνησης υλικών στα μέτωπα του πολέμου υπέρ της Μόσχας. Εδώ εμπίπτουν ομάδες όπως η Βάγκνερ και οι προμηθευτές της, κυρίως κεντροασιατικές, κινεζικές, αφρικανικές, ευρωπαϊκές εταιρείες και όμιλοι—βλ. την προχθεσινή ανακοίνωση του US Department of Justice για πέντε μεγάλες διώξεις, μεταξύ των οποίων η υπόθεση του Aratos Group του Νίκου Μπογονικολού, αλλά και οι οκτώ κινεζικές επιχειρήσεις-βιτρίνα που θα υποβάλει σε κυρώσεις η ΕΕ.
Παράλληλα, υποσχέθηκαν σειρά νέων κυρώσεων, εγγραφή νέων προσώπων και οντοτήτων στις ισχύουσες, και «χρηματοοικονομική, ανθρωπιστική, στρατιωτική, και διπλωματική» στήριξη προς την Ουκρανία, αντηχώντας αποφάσεις παλαιότερων Συνόδων Κορυφής και Υπ. Εξ.
Όσον αφορά το βρετανικό σχέδιο για τα διαμάντια, το Λονδίνο ανακοίνωσε την πρόθεσή του την Πέμπτη ν’ απαγορεύσει μέσα στο έτος τις εισαγωγές ρωσικών πολύτιμων λίθων, διαμαντιών κυρίως, αλλά και χαλκού, βωξίτη, νικελίου, με νομοθετική ρύθμιση. Η ρωσική βιομηχανία διαμαντιών απέφερε $4Β εξαγωγικά έσοδα το 2021. Παρόμοιες κυρώσεις έχουν εφαρμόσει η ΕΕ και οι ΗΠΑ, με την Ουάσιγκτον να προχωρά και στις εισαγωγές χαβιαριού, βότκας, και θαλασσινών που αλιεύονται στην Αρκτική. ΗΠΑ, Καναδάς, Ιαπωνία, και Βρετανία έχουν απαγορεύσει τις εισαγωγές ρωσικού χρυσού. Όλ’ αυτά, όμως, πολύ δύσκολα επιτηρούνται, γιατί μέσω τρίτων χωρών αλλάζουν εθνικότητα και επανεξάγονται με νέα ταμπέλα, οπότε στη Δύση συζητείται ένα έτος τώρα ο μηχανισμός επιτήρησης και ελέγχου.
Οι ΗΠΑ προσέρχονται με προτάσεις για νέες κυρώσεις σε οικονομικό επίπεδο, που θα παρεμποδίσουν τη ρωσική πολεμική προσπάθεια. Η αμερικανική πρόταση για εξολοκλήρου απαγόρευση των εισαγωγών ρωσικών πετρελαιοειδών απαιτούσε συναίνεση από την ΕΕ, η οποία προβλέπει εξαιρέσεις.
Στο ζήτημα των κυρώσεων προς τρίτους και οντότητες που συμβάλλουν στην παράκαμψη των κυρώσεων, στην ΕΕ έχει ωριμάσει η σκέψη από μηνών, και έχουν προειδοποιηθεί οι κεντροασιατικές δημοκρατίες, κυρίως το Καζαχστάν και η Κιργιζία, αλλά και επιχειρήσεις κρατικής βάσης στην Κίνα, κ.ά., ενώ έχουν γίνει διεξοδικές συνομιλίες τεχνικού χαρακτήρα ανάμεσα στις δύο ακτές του Ατλαντικού.
Εδώ η εμπλοκή έγκειται στις ινδικές εταιρείες, που εξάγουν πετρελαιοειδή διυλισμένου ρωσικού αργού, και δεν μπορεί η Δύση να διαρρήξει άνευ επιπτώσεων τις σχέσεις της με την Ινδία. Επομένως, μάλλον θα δούμε τέτοιες σκέψεις να εφαρμόζονται βαθμιδωτά, πρώτα σε ελάσσονες παίκτες, με τα παραθυράκια να κλείνουν ένα-ένα.
Κοντά σ’ αυτά, οριζόντιες και μαζικές κυρώσεις σε κινεζικές επιχειρήσεις, και είναι πολλές αυτές που συμβάλλουν στην παράκαμψη των κυρώσεων, θα συμβάλουν δυσμενώς στην επιπλέον διατάραξη της τροφοδοτικής αλυσίδας, επισπεύδοντας και επιδεινώνοντας την επερχόμενη ύφεση. Κρατάμε, όμως, πως έχει ξεκινήσει η συζήτηση, και τούτο σημαίνει πως τα τεχνικά επιτελεία επεξεργάζονται μηχανισμούς.
Σε άλλο τμήμα της κοινής δήλωσης, οι ηγέτες επιβεβαίωσαν τη δέσμευσή τους να σταθούν μαζί απέναντι στον «παράνομο, αδικαιολόγητο, και απρόκλητο πόλεμο επιθετικότητας της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας» προαναγγέλλοντας τη συμφωνία τους για νέες κυρώσει στη Μόσχα. «Ανανεώνουμε τη δέσμευσή μας να παράσχουμε τη χρηματοοικονομική, ανθρωπιστική, στρατιωτική, και διπλωματική στήριξη που η Ουκρανία χριεάζεται για όσο και αν απαιτηθεί. Επιβάλλουμε περαιτέρω κυρώσεις και μέτρα για να αυξήσουμε τα κόστη στη Ρωσία και σε εκείνους που υποστηρίζουν την πολεμική της προσπάθεια. Επίσης χτίζουμε πάνω στις επιτυχίες των προσπαθειών μας, για να εξασφαλίσουμε πως η Ρωσία δεν θα μπορεί να εργαλειοποιήσει τη διαθεσιμότητα της ενέργειας εναντίον του κόσμου». Η δήλωση υπογράμμιζε πως «για την ειρήνη απαιτείται η ολοσχερής και άνευ όρων απόσυρση των ρωσικών στρατευμάτων,» υιοθετώντας έτσι στο σημείο αυτό το σχέδιο δέκα θέσεων του Κιέβου, αλλά και παραμένοντας συνεπής στις θέσεις των G7 τους προηγούμενους δεκαέξι μήνες του πολέμου.
Ποιες είναι οι επιτυχίες των προσπαθειών τις οποίες υπαινίσσεται η δήλωση; Γράφονται πολλά για την επιτυχία ή όχι των κυρώσεων, και συνηθέστερα φανερώνουν την ιδεολογική τοποθέτηση του συντάκτη τους. Στην πράξη, οι κυρώσεις απέδωσαν σε σημαντικό βαθμό, κερδίζοντας χρόνο για τη Δύση που κατασκεύαζε την πρωτοφανή εργαλειοθήκη της, και ξεκίνησε δεσμεύοντας περίπου $275Β ρωσικού κρατικού χρήματος από τις πρώτες ημέρες του πολέμου, δυσχεραίνοντας δε τις προσβάσεις της Ρωσίας σε τεχνολογία και πόρους που θα της εξασφάλιζαν μιαν ειδάλλως αμάχητη υπεροχή, η οποία τώρα μετριάζεται ακριβώς λόγω των κωλυμάτων που η Δύση της παρέχει. Ακόμα, ο φόβος κρατικών και ιδιωτικών οντοτήτων μην τυχόν και βρεθούν στο στόχαστρο των κυρώσεων αν συντρέξουν τη Ρωσία έχει συμβάλει στο να χάσει η Μόσχα ενδεχόμενα κέρδη από τις συνεργασίες της. Παράλληλα, η Μόσχα έχει αποδυθεί μεν σ’ έναν αγώνα προσαρμογής και αναζήτησης εταίρων, που απέδωσε, αλλά εξάγει τα αγαθά της προς αυτούς με εκπτωτικό τίμημα, ενώ η στροφή της σε κρυπτοσυναλλαγές την εκθέτει στα ρίσκα της αστάθειας των κρυπτονομισμάτων. Ωφελεί να κατανοήσει ο αναγνώστης μου πως κανένα μέτρο δεν δουλεύει από μόνο του, ούτε οι κυρώσεις, ούτε η εξοπλιστική συνδρομή προς την Ουκρανία, γιατί ο κόσμος μας είναι σύνθετος, γεμάτος δυσκολίες, και λαγούμια διαφυγής των δραστών, μα κάνουμε ό,τι μπορούμε σε μια συνεχώς υπό διαμόρφωση προσπάθεια.
Κοντά σ΄ αυτά, οι κυρώσεις απέφεραν ακόμα ένα άυλο κέρδος, όταν κατέδειξαν όχι μονάχα στη Ρωσία μα και στην Κίνα την αποφασιστικότητα της Δύσης να συνασπιστεί ζωηρά, κάτι που μέχρι τότε προκαλούσε συγκαταβατικά χαμόγελα όπου ακουγόταν. Τώρα, η λαμπρά εξαρτημένη από την παγκοσμιοποίηση Κίνα οφείλει να καλοσκεφτεί τα όρια των δράσεών της, διότι ήδη έχει βιώσει τις επιπτώσεις των δυστοπικών της lockdowns και έχει παρακολουθήσει τις επιπτώσεις στη ρωσική οικονομία, που ήταν πολύ λιγότερο εκτεθειμένη στη Δύση, απ’ όσο η ίδια, καθότι ήταν «one-trick pony», δηλαδή μια οικονομία του ενός πεδίου, της εξαγωγής ορυκτών καυσίμων, ενώ η κινεζική οικονομία μπορεί να βλαφτεί από πολλές περισσότερες όψεις και διαστάσεις της.
Στέλιος Ιατρού
