Παρουσιάστηκε η πολυαναμενόμενη συμφωνία που υπέγραψαν οι Ουκρανοί με τις ΗΠΑ για συνεκμετάλλευση των ορυκτών της Ουκρανίας. Μετά από μήνες διαπραγματεύσεων και εντάσεων, επιτέλους οι δύο χώρες φαίνεται να κατέληξαν σε μια συμφωνία που να ικανοποιεί και τις δύο πλευρές. Το συμφωνητικό, που εκτείνεται σε 12 σελίδες και εστιάζει κυρίως σε στρατηγικά ορυκτά και μελλοντική στρατιωτική βοήθεια, αποτελεί το πολιτικό πλαίσιο συνεργασίας των δύο κρατών γύρω από τους φυσικούς πόρους της Ουκρανίας, χωρίς ωστόσο να διευθετεί τεχνικά ζητήματα — τα οποία θα ρυθμιστούν σε δεύτερο, συμπληρωματικό κείμενο.
57 στρατηγικά ορυκτά — και κανένα προνόμιο για ΗΠΑ
Η συμφωνία περιλαμβάνει έναν εκτενή κατάλογο 57 ορυκτών και ενεργειακών πόρων, από τον χαλκό και τον χρυσό μέχρι το ουράνιο, το λίθιο και το φυσικό αέριο. Αυτά αφορούν νέα κοιτάσματα, για τα οποία θα εκδοθούν άδειες μετά την έναρξη ισχύος του συμφωνητικού.
Ενδεικτικά, στον κατάλογο περιλαμβάνονται: αλουμίνιο, κοβάλτιο, μαγνήσιο, γραφίτης, παλλάδιο, ρουθένιο, τιτάνιο, νικέλιο, φυσικό αέριο, πετρέλαιο και άλλα μέταλλα στρατηγικής σημασίας για την πολεμική και ενεργειακή βιομηχανία.
Σε αντίθεση με προηγούμενα drafts που είχαν προκαλέσει ανησυχία, δεν παρέχεται στις αμερικανικές εταιρείες δικαίωμα πρώτης επιλογής (first refusal) για εξόρυξη. Οι ΗΠΑ θα έχουν μεν δικαίωμα συμμετοχής σε διαγωνισμούς ή διαπραγματεύσεις, αλλά με ίσους όρους σε σχέση με άλλους επενδυτές.
Σεβασμός στη συμφωνία σύνδεσης με την ΕΕ και εθνική κυριαρχία
Η συμφωνία ορίζει ρητά ότι οποιαδήποτε σύγκρουση με τις υποχρεώσεις της Ουκρανίας απέναντι στην Ευρωπαϊκή Ένωση θα πρέπει να οδηγεί σε αναθεώρηση των σχετικών διατάξεων.
Επιπλέον, δεν επιβάλλεται αμερικανικό νομικό πλαίσιο στις αποφάσεις που θα λαμβάνονται. Οι διαφορές προβλέπεται να επιλύονται ισότιμα και κατόπιν διαβουλεύσεων, χωρίς μονομερείς προβλέψεις υπέρ των ΗΠΑ.
Το ταμείο και ο ρόλος της στρατιωτικής βοήθειας
Το συμφωνητικό προβλέπει τη σύσταση επενδυτικού ταμείου, στο οποίο η Ουκρανία θα καταθέτει τα έσοδα από άδειες εξόρυξης και φόρους εκμετάλλευσης. Αντίστοιχα, οι Ηνωμένες Πολιτείες θα συμμετέχουν με “κεφάλαιο” σε είδος, δηλαδή με στρατιωτικό υλικό, εξοπλισμούς, εκπαίδευση και τεχνογνωσία.
Συγκεκριμένα, κάθε μορφή νέας στρατιωτικής βοήθειας από την Ουάσινγκτον θα προσμετράται ως επενδυτική συνεισφορά στο ταμείο — αυξάνοντας την επιρροή των ΗΠΑ στο σχέδιο ανοικοδόμησης.
Ωστόσο, σημεία που είχαν αναφέρει αξιωματούχοι —όπως η διαχείριση του ταμείου ή η 10ετής απαγόρευση ανάληψης κερδών από τις ΗΠΑ— δεν περιλαμβάνονται στο παρόν έγγραφο. Αυτά θα οριστικοποιηθούν σε επόμενο “τεχνικό παράρτημα”, το οποίο ακόμη δεν έχει υπογραφεί.
Πολιτικό υπόβαθρο και επόμενα βήματα
Η συμφωνία —αν και λιτή σε έκταση σε σύγκριση με το προηγούμενο draft των 90 σελίδων— θεωρείται πολιτικά κρίσιμη για την πορεία της Ουκρανίας προς την ανάκαμψη, τη διατήρηση της δυτικής συμμαχίας και τον μελλοντικό μετασχηματισμό της οικονομίας της.
Η κύρωσή της αναμένεται να γίνει από τη Βουλή της Ουκρανίας, ενώ η αντιπρόεδρος της κυβέρνησης Γιούλια Σβιρίντενκο έχει ήδη παρουσιάσει τα βασικά στοιχεία της λειτουργίας του νέου ταμείου.
Το εγχείρημα της «στρατηγικής αξιοποίησης των κοιτασμάτων» δεν αφορά μόνο την οικονομία: αποτελεί και μέσο άμυνας, επιρροής και δυτικής δέσμευσης για την ανοικοδόμηση της Ουκρανίας μετά τον πόλεμο.
