Η Ντιάνα Ρομάνκο μιλάει με τη συγγραφέα Ναταλία Ντοβγοπόλ για τον πόλεμο, για την πολιτιστική γενοκτονία που πραγματοποιούσαν οι Ρώσοι, για τον αγώνα των Ουκρανών:
Γνωριζόμαστε με την Ναταλία από τις πρώτες μέρες της ολομέτωπης εισβολής. Το δικό της βιβλίο με έβγαλε από την συναισθηματική παράλυση του 2022. Συναντιόμαστε στη Κυψέλη που αγαπάμε τόσο και την βλέπω να κάθεται στην πλατεία Αγίου Γεωργίου με μια μπύρα στο χέρι, ο ήλιος χρυσίζει τα μάτια της που λάμπουν από τη λαχτάρα όταν μιλάει για την Ελλάδα.
«Δουλεύω τώρα πάνω από ένα βιβλίο που έχει στο επίκεντρο την σύγχρονη Αθήνα, αλλά έχει και αναφορές σε άλλες εποχές: δεκαετία 40, Αρχαία Αθήνα. Ολα τα βιβλία μου εκδόθηκαν στην Ουκρανία, είμαι Ουκρανή συγγραφέας, αλλά η Ελλάδα μου χαρίζει μια τόσο απαραίτητη στη δουλειά μου έμπνευση.
» Στο συλλογικό έργο “Μότανκα” που είχε τυπωθεί στο τυπογραφείο Factor Druk μιλάω για το νησί του Αχιλλέα, αυτό που αποκαλείται Φιδονήσι και ήταν σημαντικό σημείο όπως για τους Ελληνες στην αρχαιότητα, έτσι για τους Ουκρανούς στη σύγχρονη εποχή. Το τυπογραφείο βομβαρδίστηκε από τους ρώσους στις 23 Μαΐου του 2024 και καταστράφηκαν δεκάδες χιλιάδες βιβλία, ανάμεσά τους και η “Μοτάνκα” μας. Θα επανεκτυπωθεί και θα είναι σύντομα διαθέσιμη. Δεν τα βάζουμε κάτω. Βλέπεις και εσύ πόσες θετικές αλλαγές υπάρχουν στον εκδοτικό χώρο τώρα.»
Όταν αποχώρησαν τα ρώσικα βιβλία από τα ράφια, οι Ουκρανοί τα γέμισαν με τα δικά τους βιβλία, όπως και με μεταφρασμένα στα Ουκρανικά. Φτιάξαμε τον δικό μας μικρόκοσμο όπου βιβλία και διαβάζονται και εκδίδονται από τους Ουκρανούς με αγάπη και αφοσίωση. Αφού μέχρι και εδώ στην Αθήνα έχουμε τη δική μας Λέσχη του Ουκρανικού Βιβλίου, τη Βιβλιοθεραπεία, με τις μηνιαίες συναντήσεις της. Τέτοιες λέσχες είναι πολύ της μόδας στην Ουκρανία τώρα, ανεβάζουν σημαντικά την ορατότητα του βιβλίου. Είναι πιο εύκολα πλέον να εκδοθεί βιβλίο ενός αγνώστου στο κοινό ονόματος παρά όταν είχαμε στα ράφια μέχρι και 70% των βιβλίων που εκδόθηκαν στη ρωσία.
Κάνουμε παύση γιατί μας πονάει αυτή η ανάμνηση. Η πολιτιστική κατοχή υπήρχε στην Ουκρανία επί πολλά χρόνια. Τα ράφια ήταν γεμάτα με βιβλία των ρωσικών εκδόσεων, στην τηλεόραση οι περισσότερες σειρές ήταν πάλι της ρωσικής παραγωγής, η μουσική ακολουθούσε τα τρεντ της ρωσίας. Ήμασταν βαθιά βουτηγμένοι μέσα σε ένα συγκεκριμένο πλαίσιο, αυτό που απαιτούσε να χρησιμοποιείς τη ρωσική γλώσσα για να έχεις πρόσβαση στα πολιτιστικά δρώμενα. Οι πρώτοι πύραυλοι το 2014 και μετέπειτα το 2022 άλλαξαν ριζικά αυτήν την αντίληψη. Ο γείτονας ήρθε για να πάρει και τα εδάφη και τις ζωές των Ουκρανών, όχι μόνο την κουλτούρα μας. Και έτσι η γλώσσα και ο πολιτισμός έγιναν μέσο έκφρασης και αντίστασης στον εχθρό.
«Μια ζωή γύρω μου είχα την στήριξη από τις παρέες γυναικών: και στο θέατρο, και στην συγγραφική ομάδα του πρότζεκτ Fantastic Talks, για παράδειγμα. Τυχαία έγινε έτσι, μαζευτήκαμε οι συγγραφείς του φανταστικού και νιώσαμε ανάγκη να μιλήσουμε για τον κλάδο στο οποίο δραστηριοποιείται η κάθε μία από μας. Συμβαίνουν πολλά όμορφα πράγματα, όπως οι συνεντεύξεις μέσω YouTube με συγγραφείς από όλο τον κόσμο: Margaret Atwood, Madeline Miller, Andrzej Sapkowski, Joe Abercrombie, Rebecca F. Kuang και πολλοί άλλοι. Μιλάμε συνέχεια για τα μικρά μυστικά του κλάδου και με συγγραφείς από την Ουκρανία.
» Αξέχαστη στιγμή για μένα ήταν η συνέντευξη με τον Joe Hill. Κανονίσαμε να συντεθεί στην ζωντανή μετάδοση και ένας μαχητής από τον μέτωπο, ο Dimka Uzhasnii, που είναι ταυτόχρονα συγγραφέας και ιδρυτής της πύλης για λάτρεις του τρόμου. Τότε ήταν στο Μπάχμουτ. Ζήτησε την άδεια από τη στρατιωτική διοίκηση για μια ώρα ώστε να συμμετάσχει στη συνέντευξη και αυτός. Ανυπομονούσε πολύ. Όμως η επικοινωνία από τον μέτωπο είναι πολύ ασταθής και έτσι καθυστερούσε πολύ να συνδεθεί. Για τον Joe Hill αυτή η στιγμή ήταν πολύ συγκινητική, καθώς η ουκρανική πραγματικότητα, όπου οι άνθρωποι αφήνουν στην άκρη τη δουλειά τους, τα βιβλία τους, και στέκονται σαν ζωντανή ασπίδα ανάμεσα στον εισβολέα και όλο τον υπόλοιπο κόσμο, εμφανίστηκε σε όλη την σουρεαλιστική της έκταση μπροστά του μέσω μιας ζωντανής μετάδοσης. Πιστεύω όσο σημαντικό είναι για μας να ακούμε για τις εμπειρίες των ανθρώπων εκεί, σε ένα κόσμο με ειρήνη και βιβλία φανταστικού, έτσι και τους συγγραφείς είναι σημαντικό να έχουν επαφή μαζί μας και να βλέπουν ότι δεν τα βάζουμε κάτω, εκδίδουμε τα βιβλία τους, τους διαβάζουμε και ταυτόχρονα ζούμε τον τρόμο του πολέμου.»
Αναλογίζομαι μιλώντας με την Ναταλία ότι η συνέντευξη της ομάδας Fantastic Talks στο αγγλόφωνο περιοδικό Locus τράβηξε το ενδιαφέρον της κοινότητας που ίσως και ποτέ δεν ασχολήθηκε με την εισβολή της ρωσίας στην Ουκρανία. Και πόσα βιβλία δεν θα γραφτούν ποτέ επειδή η ρωσία σκοτώνει τους Ουκρανούς. Πόσα ονόματα χάθηκαν ήδή.
«Και αφού μιλάμε για τις γυναικεία δύναμη, πώς να μην θυμηθώ το 2022 και την τρελή δουλεία που ρίξαμε εδώ στην Ελλάδα με άλλες γυναίκες; Info point, μεταφράσεις, συνεχής ενημέρωση των Ουκρανών που έφταναν στην Ελλάδα στην προσπάθεια να σώσουν τη ζωή τους. Και βέβαια όλες καήκαμε στο ασταμάτητο τρέξιμο. Αλλά από τη στάχτη γεννιόμαστε πιο δυνατές και έτσι βρήκαμε η κάθε μια τη θέση μας σε αυτόν τον πόλεμο. Δεν σταματάμε να αλληλοστηριζόμαστε: ομάδες πεζοπορίας, θεατρικές ομάδες, λέσχη βιβλίου, συζητήσεις για κινηματογράφο, και άλλες δραστηριότητες που απαιτούν χρόνο για να τους οργανώσω , αλλα και ανταποδίδουν την αίσθηση της αναγκαιότητας.»
Αγκαλιάζω την Ναταλία και την βλέπω να κατεβαίνει στην Ιθάκης. Σκέφτομαι πόσο ήρεμη ήταν η συζήτηση αυτή, πόση δύναμη κρύβει μέσα της μια Ουκρανή γυναίκα. Σε λίγες εβδομάδες η Ναταλία θα πάει στην Ουκρανία, θα δει τους ανθρώπους που διαβάζουν βιβλία στα καταφύγια ή στους διαδρόμους όταν έξω ηχούν σειρήνες, θα τους μιλήσει για την Ελλάδα και την έμπνευση που της δίνει η Αρχαία Επίδαυρος, ο Πύργος της Θήρας στην πλατεία Αμερικής, τα Ορφικά. Και οι δυο χώρες που αγαπάει τόσο η Ναταλία θα δεθούν με μια αόρατη κλωστή.
ww3.gr
